Evet.

Edelman Trust Barometer [Edelman Güven Barometresi] 2016 raporunda kamuoyunun iş dünyasına duyduğu güven konusunda bazı saptamalar var.[1] Burada özel kesimin finansal performansının yanı sıra topluma dönük çalışmaların gittikçe daha fazla önem kazandığı ortaya çıkıyor. On kişiden sekizi özel kesim kuruluşların kârlarını artırırken toplumun sosyal ve ekonomik koşullarını da iyileştirebileceklerine ve toplumsal sorunların çözümünde özel kesim kurumlarının liderlik rolü üstlenmesinin gerektiğine inanıyor. Çevre koruma girişimleri, sağlık ve eğitim alanında çalışmalar, yoksullukla mücadele özel kesimin sorumluluk alanları arasında görülüyor ve böyle düşünenlerin oranı giderek artıyor. İş insanları ve yöneticilerin kısa dönemli finansal sonuçlar, lobi çalışmaları vb. üzerinde çok fazla odaklandıklarına, buna karşılık istihdam sorunlarına ve uzun vadeli toplumsal sorunlara yeterince eğilmediklerine inanılıyor. Araştırmaya katılanların yüzde 80’i CEO’ların toplumsal sorunlara ilişkin tartışmalarda daha fazla öne çıkması gerektiği görüşünde.

Milton Friedman’ınki çok inandırıcı, güzel yazılmış bir makaledir, ama göründüğü kadarıyla pek ikna edici olmamış. Bu eğilimler onu gösteriyor bence. Hele bizim kurucu neslimize baktığınız zaman Türk sanayisinin öncü girişimcilerinin Friedman’la taban tabana zıt görüşte olduğu bence çok açıktır. Onlar her sorunu kendi sorunları olarak kabul etmişler. Yani “Biz varız burada, biz bunun da sahibiyiz, biz şunun da sahibiyiz. Bu devlet zaten kaynakları kısıtlı bir devlettir. Bu işler bizden beklenir, bizden beklenmelidir.” Dolayısıyla bir yerde bir çizgi çizmek gereği var galiba. Elbette öbür görüş de savunulabilir, doğru dayanakları olan bir görüş olduğu için, ama acaba şöyle denebilir mi: Özel kesimden asıl beklenecek olan toplumsal sorumluluk, özünde bir toplumsal öncülük yapmak olmalıdır. Bazı görüşlerin öncülüğünü yapmak olmalıdır. Bazı yeni ufuklar açmak, bazı kalıpları kırmak olmalıdır. Yoksa kendi tercihlerine göre paralar harcamak, sizin biraz önce ifade ettiğiniz gibi devlete ait olan tercihleri o alanın dışına çıkartmak değildir. Böyle denirse belki bir yaklaşıma ulaşılabilir diye düşünüyorum. Orada da çizgiler pek net olmamasına rağmen.

Biraz hayırseverlik kavramı üzerinde durabilir miyiz? Ali Hocam, sizin çalışmalarınız var bu konuda.

Şöyle söylersem acaba doğru özetlemiş olur muyum? Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV) için hazırladığınız, 2016 tarihli Türkiye’de Bireysel Bağışçılık ve Hayırseverlik raporunda[2] bizim yurttaşlarımızın yaptıkları hayırseverlik harcamalarının gelirlerinin yüzdesi olarak dünya standartlarının çok da gerisinde kalmadığı sonucu çıkıyor. İnsanlarımızın hayırseverlikte bir eksikliği yok gibi görünüyor.

Ama bunların ne şekilde yapıldığına, nerelere yapıldığına baktığımız zaman, daha çok doğrudan yapılan harcamaların tercih edildiği, bir kurum aracılığıyla yapılan harcamaların çok fazla tercih edilmediği, eğer bir kurum aracılığıyla yapılacaksa da kamu kuruluşlarının tercih edildiği ve sivil toplum kuruluşlarının öne çıkmadığı görülüyor, değil mi?  

Burada özel kesimimizin sivil toplumla ilişkilerinde bir eksikliğe mi işaret edilmiş oluyor? Yarattıkları sivil toplum örgütlerinin ayakta tutulmasına, onlara destek sağlanmasına yönelik bir sorun olduğu anlamına mı geliyor bu? Çünkü görünüşte bir sorun var. Yani bu kurumlara güven yok aslında. 

Temelde, “Ben kendim vereyim, fakire yardım edeyim, okul yaptırayım” diye düşünüyor vatandaş, ama bir yandan da ciddi bir potansiyel olduğu belli. Bizim vatandaşımızın hayırsever niteliği var ve bu amaçla harcama yapıyor. Bu saptamadan desteklediğimiz, oluşturduğumuz sivil toplum örgütleri açısından nasıl sonuçlar çıkaralım? Daha mı iyi pazarlayalım bunları? Bu vatandaşlarımızın bu eğilimlerini daha organize bir şekilde harekete geçirmek için yapabileceğimiz şeyler var mı? Bu konuda söyleyecek şeyleriniz var mı?