Ne kadar eskilere?

Şimdi bu ilginç değil mi?

Evet. Ben şöyle görüyorum biraz akademinin dışından baktığım zaman. İş ahlakını, ahlaklı olmakla biraz karıştırıyoruz gibi geliyor bana. Oysa benim gözlemlerime göre, iş ahlakı derslerinde öğretilmeye çalışılan şu: “Etik ölçüleri dikkate alarak çeşitli pay sahiplerinin çıkarlarını nasıl dengeleriz?” İşletme yönetiminde, çok sık karşımıza çıkan durumları çözmeye çalışan bir disiplinden söz ediyoruz burada. Yani ahlaklı olmayı öğretmiyoruz aslında insanlara. İşleri yönetirken tedarikçilerimizin, müşterilerimizin, hissedarların, toplumun ve çalışanlarımızın çıkarlarını çok farklı etkileyen durumlar çıkıyor karşımıza. Bunları en iyi şekilde, etik ölçülere en uygun biçimde nasıl dengeleriz arayışı, iş ahlakı derslerinde gençlere bu öğretilmeye çalışılıyor. Burada bir kavram karışıklığı karşımıza çıkıyor gibi geliyor bana. Tabii iş ahlakı deyince, iş insanlarımıza eleştirel gözle bakanlar da genellikle şöyle düşünüyorlar: “Bunlar iş ahlakından bahsederler, bahsederler ama iş kendi çıkarlarına geldiği zaman…”

“İş ahlakı bir kenara atılır, önemli olan kendi çıkarlarıdır” gibi düşünceler olabiliyor. Bu konuda hoşuma giden bir karikatürü mesela hiç unutmuyorum. Bu karikatürde yönetim kurulu başkanı masanın başına oturmuş, masanın etrafında da üyeler var. Başkan, “İş ahlakına uymak son derece önemlidir” diyor; “ama tabii mantıklı ölçüler içinde kalmak şartıyla.” Yani “Biz bunu söyleriz söyleriz, ama bir noktadan sonra ’bunun da mantığı artık kaçtı’ deriz, yine bildiğimizi okuruz” gibi bir izlenim var. Bana kalırsa, iş ahlakını yaygınlaştırmak istiyorsak, yapılabilecek en iyi şey, “Ahlaklı davranırsan hiçbir şey yapamazsın” inancının tersini kanıtlamak; iş yaşamında hem ahlaklı hem de başarılı olunabileceğini kanıtlamaktır.

İş ahlakının dernekleri var, iş ahlakının vakıfları var, bunlar da işi bozuyorlar bence. Yani görüntüyü bozuyorlar ve amaca hizmet etmiyorlar. Pek çoğu çok iyi niyetle kurulmuş, hiç şüphem yok. İş hayatında iş ahlakını yaygınlaştırmak için kurulmuş. Ama bir de bakıyorsunuz, skandallara adı karışmış şirketlerin yöneticileri bu kurumların prestijinden yararlanarak kendilerini aklama çabasında oluyorlar. Belli ki orada bir aklama çabası var. Daha da çarpıcısı, yine hiç unutmadığım bir anımdır. Türkiye’de oldu bu. İş ahlakıyla ilgili bir kurum bir yabancı uzman konuşmacı çağırdı. Ben de uzmanı dinlemek üzere gittim. Konuşmanın başlığı da çok iyi hatırımda: “Neden İş Ahlakı, Neden Şimdi?” (Why Business Ethics, Why Now?)

Uzman kendi mantık çerçevesinde iyi hazırlanmış, akıcı, profesyonel bir sunuş yaptı. Sunuşun sonunda “Neden iş ahlakı, neden şimdi?” sorusunun cevabını şöyle verdi: “Çünkü iş ahlakı kamuoyu nezdinde kurumunuzun imajını yükseltmekte çok etkilidir.” Şimdi ne denir buna? Eğer Türkiye’de iş camiasına iş ahlakı böyle bir gerekçeyle sunulmaya çalışılıyorsa, bu kurumlardan ne bekleyeceğiz? Ne yapmaya çalışıyor bunlar?